Het curieuze verhaal van Irma Klein en het Kandinsky-schilderij ‘Bild mit Häusern’
De Duits-Joodse Irma Klein (1902) verhuisde begin 1939 naar Beethovenstraat 9A in Amsterdam, direct boven Café de Paris in het nieuwbouwblok van J.F. Staal. Haar moeder Meta bleef wonen in het grote herenhuis op Bachplein 13 hs, waar Irma had gewoond met haar man Robert Lewenstein (1905-1974), directeur van de bekende Amsterdamse naaimachinefabriek NV Lewenstein, met wie zij in 1933 was getrouwd vanuit Berlijn, waar ze actief was geweest in de toneelwereld.
Lewenstein vertrok in april 1939 met zijn Amerikaanse minnares Shirley Goodman (1913-2014) naar Zuid-Frankrijk, nadat hij zich had verzekerd van een jaarlijkse uitkering van de fabriek, waar hij ontslag had genomen. De hele inboedel van het kinderloze echtpaar bleef vooralsnog achter aan het Bachplein, inclusief een kostbare antiek- en kunstverzameling, met daarin onder meer twee schilderijen van Wassily Kandinsky, Bild mit Häusern en Das bunte Leben. De scheidingsprocedure en gesteggel over de hoogte van Irma’s alimentatie waren nog gaande toen de Nazi’s Nederland binnenvielen op 10 mei 1940.
Lewenstein vluchtte hierna met Goodman via Spanje naar New York. Hij kreeg financiële problemen omdat de NV Lewenstein door de bezetting zijn uitkering niet meer kon overmaken naar de Verenigde Staten. De kunstcollectie van het echtpaar werd te gelde gemaakt, onder meer door veiling van het Kandinsky-schilderij Bild mit Häusern (Landschap met huizen), dat in oktober 1940 voor slechts 176 gulden (80 euro) in bezit kwam van het Stedelijk Museum. In 2020 gaf het Stedelijk Museum het schilderij aan de erven van Irma Klein. In februari 2023 berichtte NRC dat de erven van Irma Klein het schilderij voor ruim 60 miljoen euro hadden verkocht aan een particuliere verzamelaar.
In mijn boek ‘De Beethovenstraat. Een biografie’ (hier te bestellen) heb ik het leven van Irma Klein en haar ‘pleegzoon’ Bob Stoker in detail beschreven.
NRC is in november 2023 de podcast ‘Hier hing een schilderij’ gestart over de curieuze gang van zaken rond het Kandinsky-schilderij, mede gebaseerd op mijn onderzoek naar Irma Klein. Deze is hier te vinden.
Foto Irma Klein: collectie CBG
